Quản lý và phát triển Chỉ dẫn địa lý Cà phê Buôn Ma Thuột: Cần một chiến lược “dài hơi” (Kỳ 1)

Quảng bá sản phẩm cà phê Buôn Ma Thuột tại Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột.

Xây dựng và phát triển chỉ dẫn địa lý (CDĐL) cho sản phẩm nông sản được xem là một hướng đi có hiệu quả nhằm bảo vệ tên tuổi và nâng cao giá trị cho hàng Việt Nam. Sau khi đã xác lập được quyền bảo hộ CDĐL cho sản phẩm, nhiệm vụ bức thiết là xây dựng và vận hành có hiệu quả hệ thống quản lý để phát huy giá trị và bảo đảm quyền sử dụng hợp pháp của các tổ chức, cá nhân có đủ điều kiện sử dụng CDĐL.

Cộng đồng sản xuất, kinh doanh cà phê góp sức quản lý, phát triển CDĐL
Được sự hỗ trợ của “Chương trình Hỗ trợ tài sản trí tuệ Quốc gia”, Dak Lak đã triển khai thực hiện Dự án “Hỗ trợ và phát triển CDĐL Cà phê Buôn Ma Thuột”. Đây là dự án điểm, khởi đầu cho việc đưa Luật SHTT vào thực tiễn. Dưới sự chủ trì của Sở Khoa học - Công nghệ, Dự án đã tiến hành các bước thiết lập hệ thống tổ chức quản lý chất lượng và thương mại nhằm phát triển, quảng bá CDĐL, tạo giá trị gia tăng cho sản phẩm cà phê mang CDĐL Buôn Ma Thuột. Một trong những nội dung đầu tiên là thành lập tổ chức tập thể các nhà sản xuất kinh doanh sản phẩm mang CDĐL - đó là Hiệp hội Cà phê Buôn Ma Thuột (Buonmathuot Coffee Association) - nhằm đưa CDĐL Cà phê Buôn Ma Thuột thực sự trở thành một tài sản trí tuệ có giá trị phục vụ trước hết cho lợi ích của cộng đồng sản xuất và kinh doanh cà phê trong vùng địa danh. Với sự tham gia của gần 100 thành viên, trong đó có nhiều doanh nghiệp cà phê hàng đầu của tỉnh, Hiệp hội đang tổ chức, phối hợp có hiệu quả các hoạt động quản lý, sản xuất, kinh doanh cà phê nhân Robusta, phát triển CDĐL Cà phê Buôn Ma Thuột trên thị trường trong và ngoài nước; tham gia cùng cơ quan Nhà nước trong việc quản lý, phát triển CDĐL Cà phê Buôn Ma Thuột. Đây chính  là cơ hội để cộng đồng sản xuất, kinh doanh (SXKD) cà phê góp tiếng nói chung về phát triển tài sản trí tuệ địa phương và cùng hưởng lợi từ tài sản quý giá này. Ông Trần Ngọc Phước, quyền Giám đốc Công ty Cà phê TNHH MTV Cà phê Tháng 10 cho biết: “Với vai trò là một đơn vị sản xuất, là thành viên của Hiệp hội Cà phê Buôn Ma Thuột và cũng là một trong những đơn vị được UBND tỉnh cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng CDĐL Buôn Ma Thuột cho sản phẩm cà phê nhân robusta, đơn vị sẽ thực hiện tốt vai trò, chức năng, nhiệm vụ cũng như trách nhiệm thành viên, trách nhiệm với cộng đồng SXKD cà phê để góp phần xây dựng, bảo vệ và phát triển thương hiệu Cà phê Buôn Ma Thuột. Những nỗ lực của đơn vị trong việc sản xuất cà phê có chứng nhận kiểm tra theo tiêu chuẩn UTZ cũng chính là việc làm cụ thể và tích cực nhất để góp phần không ngừng nâng cao phẩm chất Cà phê Buôn Ma Thuột. ”

Theo TS. Trịnh Đình Minh, Phó Giám đốc Sở KH-CN, Phó Chủ tịch Hiệp hội Cà phê Buôn Ma Thuột, Chủ nhiệm Dự án “Hỗ trợ và phát triển CDĐL Cà phê Buôn Ma Thuột”: việc quản lý và phát triển CDĐL là một vấn đề mới mẻ, phức tạp, đòi hỏi sự đầu tư lớn về công sức, trí tuệ, thời gian, kinh phí cũng như sự tham gia phối hợp của nhiều ban ngành liên quan. Để bảo đảm tính an toàn và hiệu quả trong quá trình thực hiện, dự án chỉ tiến hành từng bước  với quy mô thí điểm áp dụng cho một khu vực nhỏ thuộc vùng CDĐL. Vùng địa danh rộng hơn 100 ngàn ha, nhưng mới triển khai thí điểm ở quy mô nhỏ, sau đó trên cơ sở đánh giá tổng kết sẽ mở rộng dần quy mô áp dụng trên toàn vùng. Khi Dự án thành công, các đối tượng hưởng lợi trực tiếp sẽ được sử dụng các kết quả cụ thể: hướng dẫn và giám sát thực hiện các quy trình từ sản xuất đến khi đưa ra thị trường với chất lượng bảo đảm; sử dụng lô gô, tem, nhãn sản phẩm, bao bì sản phẩm do dự án xây dựng nên chứng nhận đáp ứng yêu cầu về chất lượng; được hỗ trợ trong việc sản xuất, tiêu thụ thông qua các kênh thương mại do dự án xây dựng; được pháp luật bảo vệ khi quyền và lợi ích bị xâm phạm…Người tiêu dùng cũng được hưởng lợi gián tiếp, đó là được sử dụng sản phẩm cà phê mang CDĐL Buôn Ma Thuột đúng nguồn gốc và có chất lượng bảo đảm.  Thời gian tới, Hiệp hội tiếp tục phối hợp với các cơ quan quản lý Nhà nước thực hiện tốt nhiệm vụ giám sát việc cấp quyền sử dụng CDĐL cà phê Buôn Ma Thuột cho các tổ chức sản xuất kinh doanh có đủ điều kiện và đẩy mạnh việc tập huấn phổ biến về CDĐL Cà phê Buôn Ma Thuột đến các hộ nông dân trồng cà phê trong tỉnh.

Thu hoạch Cà phê trong vùng CDĐL cà phê Buôn Ma Thuột.

Buôn Ma Thuột chính thức được xem như thủ phủ cà phê của cả nước từ khi sự kiện CDĐL Cà phê Buôn Ma Thuột là tài sản quốc gia được Nhà nước bảo hộ vô thời hạn công bố tại Lễ hội Cà phê lần thứ nhất năm 2005. Lễ hội cà phê Buôn Ma Thuột được đưa vào một trong những hoạt động trọng điểm của Chương trình Xúc tiến thương mại quốc gia đã thu hút sự quan tâm, ủng  hộ tích cực của cộng đồng SXKD cà phê. Qua 3 lần tổ chức, số lượng đơn vị, tổ chức tham gia đã tăng gấp đôi, trong đó có đông đảo doanh nghiệp, tổ chức nước ngoài. Thương hiệu  Cà phê Buôn Ma Thuột đã trở nên quen thuộc với người tiêu dùng, góp phần nâng cao vị thế Cà phê Buôn Ma Thuột trên thị trường trong nước cũng như thế giới.